ZEIGARNIK ETKISI; kişilerin tamamlanmamış veya bölünmüş-kesilmiş şeyleri, tamamlananlara göre daha kolaylıkla hatırladığını ifade eden psikolojik bir kavramdır. Sovyet psikolog ve psikiyatr Bluma Zeigarnik tarafından bir restoranda yapılan gözlem sonucu bulunmuştur. Zeigarnik, garsonların siparişleri sadece servis sırasında hatırladıklarını, servis tamamlandıktan sonra siparişi hafızalarından sildiklerini fark eder. Konuyla ilgili çalışmalar ve deneyler yapar. Yaptığı çalışmalarla; bitirilmemiş, sonlandırılmamış işlerin, zihni meşgul ettiği ve iş bitince, zihnin bu meşguliyetten kendini kurtardığı sonucuna ulaşır.
Tamamlanmamış projelerinizi neden sürekli hatırladığınızı, yarım kalan aşklarınızı neden unutamadığınızı, ikinci gününde işe/eve geri dönmek zorunda kaldığınız tatillerin neden daha çekici gözüktüğünün bir anlamda izahı "Zeigarnik Etkisi"dir.
Bir dizinin bir bölümünün , izleyiciyi bir sonraki bölüme kadar merakta bırakan bir uçurumla sona ermesiyle Zeigarnik etkisi devreye girer . Şaşırtıcı bir soru sorarak derslerini tamamlayan öğretmenler, sınıfı bir sonraki sınıfa kadar cevabı düşünmeye teşvik ederler ki bu da yine aynı etkiyi tetikler.
Psikolog Bluma Zeigarnik'in araştırması, insan zihninin bitmemiş işlerden nefret ettiğini gösterdi . Zeigarnik, tamamlanmamış görevlerin bizde “psişik gerilimi” kışkırttığını ve bu da görevi tamamlamak için ikna edici bir itici güç olabileceğini teorize etmektedir. Görevi yarım bıraktığınız sürece beyniniz rahatsız bir pozisyondadır. Düşüncelerin görevi, beynin “rahatlaması” için ne yapması gerektiğini hatırlatmaya hizmet etmektir. Görevi tamamlar tamamlamaz bu gerilim azalır ve bunu yaparken beyniniz, zihninizin içinde dolaşan düşüncelerinizi bilinçten serbest bırakılmasına izin verir. Başka bir deyişle, görevler kesintiye uğradığında veya hala tamamlanma sürecinde iken çok daha fazla zihinsel enerji tüketir.
John Tierney ve Roy Baumeister'ın "İrade" adlı kitabında, yapılan araştırmaların Zeigarnik etkisinin sadece biz bir görevi bitirene kadar değil, aynı zamanda görevle ilgili somut planlar yapana kadar da varlığını devam ettirdiğini belirtir.
Zeigarnik etkisinin, onlarca yıldır varsayıldığı gibi, görev tamamlanıncaya kadar hız kesmeden devam eden bir hatırlatma olmadığı ortaya çıktı. Dikkat dağıtıcı düşüncelerin ısrar etmesi, bilinçdışının görevi bitirmek için çalıştığının bir göstergesi değildir. Görevi hemen bitirmek için bilinçsizce dırdır eden bilinçdışı da değildir. Bunun yerine bilinçdışı, bilinçli zihinden bir plan yapmasını ister. Bilinçsiz zihin görünüşe göre bunu kendi başına yapamaz, bu yüzden bilinçli zihni zaman, yer ve fırsat gibi özelliklerle bir plan yapması için rahatsız eder. Plan oluşturulduktan sonra ise, bilinçdışı ısrarlı hatırlatıcılarla bilinçli zihni dürtmeyi bırakır.
Amerikalı verimlilik danışmanı David Allen ise günlük kaygının baskın sebebinin, yapmamız gereken tüm şeylerden asla tam olarak emin olmamamızdan kaynaklandığını söyler. Zihniniz ilgilenmeniz gereken ve tamamlanmayan şeyler olduğunu bilmekte ve bu nedenle tutarsız bir şekilde önemli olan ancak henüz tamamlanmayan her şeyi yeniden gözden geçirmeye devam etmektedir.
İşte Zeigarnik Etkisini kendi yararınıza kullanmanın en pratik yolu: "Şimdi Yap" Kuralı.
1.Adım : Hemen Müdahale. Zihninizi meşgul eden bir görevi fark ettiğinizde bunu yapılacaklar listenize ekleyip ertelemek yerine bu göreve hemen müdahale edin.
2.Adım: Somut Bir Plan Yap. Aklınızda bir görev olduğunda, yaptığınız şeyi yapmayı bırakın, boş bir sayfa alın ve görevi nasıl yerine getirmeyi planladığınızı maddeler halinde kaydetmek için bir kaç dakika ayırın . Bir makale yazmayı düşünüyorsanız, bir taslak yazın; bir raporsa, içindekiler listesini başlatın.
Unutmayın, çözülmemiş ve kesintiye uğramış görevler, siz onlarla nasıl başa çıkacağınız konusunda net bir öneriye sahip olana kadar beyninizin dikkatini çalmaya devam edecektir.
Sadece zihninize ulaşan bir görevi yakalama gibi basit bir eylemle bile, bu tamamlanma hissine ulaşabilirsiniz. Çünkü görevi tamamlamamış olsanız bile zihniniz, o ana kadar yapılabilecekleri başardığınızı zaten bilecektir.
Comments